Dokumentów jest tylko kilkanaście, ale – biorąc pod uwagę fakt, że są to jedyne archiwalia dotyczące tej organizacji w białostockich archiwach – są one bardzo cenne. Zostały przekazane w końcu czerwca br. Stowarzyszeniu przez anonimowego darczyńcę z Białegostoku, właściciela drewnianego budynku mieszkalnego przeznaczonego do rozbiórki.

Przekazany materiał stanowią rozkazy organizacyjne (2) i nominacyjne (3) komendanta Okręgu VII (Białostockiego) organizacji Polska Niepodległa – Antoniego Burzyńskiego „Okszę” oraz drukowane w Warszawie wydawnictwo podziemne „Jutro. Tygodnik Organizacji Polska Niepodległa”. Wszystkie dokumenty, a także gazetka pochodzą z lipca 1943 r.

Polska Niepodległa była organizacją konspiracyjną działającą w całej okupowanej Polsce. Została powołana do życia z inicjatywy Jerzego Sulińskiego „Zawiszy”, jej pierwszego komendanta, 1 listopada 1939 r. w Warszawie. Polska Niepodległa deklarowała się jako „organizacja bojowa, apolityczna, grupująca w swych szeregach tych wszystkich Polaków, którzy pragną poświęcić swe życie dla odzyskania Niepodległej Ojczyzny”. W jej ramach prowadzono działalność szkoleniową, sabotażowo-dywersyjną oraz propagandową. Największym osiągnięciem organizacji na tym ostatnim polu był druk własnych gazetek konspiracyjnych – tygodnika „Jutro” oraz miesięcznika „Głos Wolny, Wolność Ubezpieczający”.

Na terenie kraju utworzono osiem okręgów organizacji. Okręg VII (Białostocki) nosił kryptonim „Stoczek” i powstał 19 maja 1942 r. Pierwszym jego komendantem został kapral. Antoni Burzyński „Oksza” – kolejarz (pracował na dworcu w Białymstoku). Początkowo właśnie spośród kolejarzy organizacja pozyskała wielu żołnierzy. W jej szeregach na Białostocczyźnie brakowało kadry dowódczej – oficerów i podoficerów. Problemu tego, mimo znacznego rozwoju struktur (szczególnie w powiatach łomżyńskim i wysokomazowieckim), nie udało się rozwiązać aż do scalenia oddziałów zbrojnych Okręgu VII Polski Niepodległej z Okręgiem Białostockim AK w maju 1944 r.

Rozkazodawstwo i działalność Komendy Okręgu VII (Białostockiego) Polski Niepodległej pozostają dotychczas w zasadzie nieznane. Przekazane dokumenty, choć nieliczne, są więc wyjątkowo cenne dla badań nad polskim podziemiem na Białostocczyźnie w okresie II wojny światowej.

Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku