Hej, w Dzień Narodzenia Syna Jedynego Ojca Przedwiecznego, Boga prawdziwego: Wesoło śpiewajmy, chwałę Bogu dajmy. Hej kolęda! Kolęda!
Okres Bożego Narodzenia jest jednym z najbogatszych w tradycje i obrzędy. Tegoroczne święta w Ciechanowcu upłynęły pod znakiem "żywej szopki" wystawionej w Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka przez uczniów Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodo- wych im. J. Iwaszkiewicza i wspólnego śpiewania kolęd z zespołem "Akwarelki" ze Szkoły Podstawowej im. Mikołaja Kopernika pod kierow- nictwem Jacka Dudka. Z kultu żłóbka betlejemskiego, który wyznawali pierwsi chrześcijanie wywodzi się zwyczaj inscenizowania figuralnych przedstawień ukazujących wydarzenia związane z narodzeniem Chrystusa. Szopka bożonarodzeniowa to najczęściej makieta przedstawiająca wnętrze stajni betlejemskiej - w miniaturze lub naturalnej wielkości. W szopce znajdują się figury Dzieciątka, Marii i Józefa oraz postaci Trzech Króli, aniołów, pasterzy, bydła i owiec.
W XIII wieku, za sprawą św. Franciszka z Asyżu, upowszechniły się "żywe szopki", w których zamiast figur owiec i bydła znajdują się żywe zwierzęta, a postacie ludzkie są grane przez żywe osoby. W Polsce "żywe szopki" pojawiły się dopiero w XX wieku, natomiast zwyczaj kolędowania znany jest od średniowiecza. Okresem kolędowania był pierwotnie Nowy Rok, a kolęda – radosną pieśnią noworoczną. Na Boże Narodzenie śpiewano rotuły, kantyki czy po prostu pieśni. Termin kolęda w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej ustalił się na przełomie XVII i XVIII wieku.
Nieznana jest dokładna ilość polskich kolęd - na pewno jest ich ponad 300, choć dziś naprawdę znanych jest około 50 kolęd kościelnych i niewiele ponad 20 "domowych". Najstarsza zachowana polska kolęda to pochodząca z 1424 roku pieśń zaczynająca się od słów Zdrów bądź, Królu Anielski, zaś popularnego dziś to pochodzące z XVII wieku: "Przybieżeli do Betlejem pasterze", "W żłobie leży" (przypisywana Piotrowi Skardze – do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV), XVIII-wieczna pieśń "O narodzeniu Pańskim" Franciszka Karpińskiego (rozpoczynająca się od słów: Bóg się rodzi, moc truchleje), XIX-wieczne kolędy: Gdy się Chrystus rodzi", "Pójdźmy wszyscy do stajenki" czy Teofila Lenartowicza "Mizerna, cicha". XX wiek to m.in. kolęda Juliusza Słowackiego "Chrystus Pan się narodził", która otrzymała melodię w dwudziestoleciu międzywojennym, czy okupacyjna, oświęcimska kolęda-skarga: "Nie było miejsca dla Ciebie".
|