Płynąca po terenie bagienno-lesistym rzeka Nurzec stworzyła w swoim sąsiedztwie dogodne warunki osadniczo-obronne. Docenili je zapewne osadnicy mazowieccy z Ciechanowa zakładając tu osadę obronną zniszczoną przez Tatarów w 1241 roku. Kolejna wznoszona tu warownia musiała mieć już charakter bardziej zorganizowany. Ostateczny kształt ciechanowiecki zamek otrzymał dopiero na przełomie XV i XVI wieku, kiedy to zamożny ród Kiszków tworzy sobie solidną siedzibę. Najazd Szwedów i trzykrotne oblężenie zamku w latach 1701-1706 spowodowało jego spalenie i zniszczenie. W XVIII wieku Ossolińscy częściowo odbudowują zamek i mają w nim swoją siedzibę.Budynek mieszkalny ma wówczas kształt dworu modrzewiowego. Drewniane części dworu spłonęły w 1915 roku, a resztki nadziemne murów obronnych rozebrano w latach 1915-1921. Nocą z 18 na 19 kwietnia runęła wieża zegarowa.
 
Zachowana w stosunkowo dobrym stanie fosa okalająca z trzech stron prostokąt (200 m × 150 m) założenia obronnego, łączyła się z korytem Nurca. Wzdłuż fosy biegły mury fortyfikacji. Na dwu narożnikach umieszczone były okrągłe baszty, a zawarty pomiędzy nimi korpus główny zamku miał prostokątną wieżę bramową. Na osi wieży po przeciwległej stronie dziedzińca stała samodzielna prostokątna wieża chroniąca dostępu przez bagienne tereny, przyległa do rzeki. Piwnice wieży zachowały się do dziś. Konfiguracja terenu biegnącego wzdłuż fosy wskazuje na zachowanie podziemnych części dawnych zabudowań zamku. Pewne zniekształcenia topograficzne terenu zamkowego zostały dokonane w czasie ostatniej wojny, gdyż okupanci urządzili tu strzelnicę ćwiczebną.

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej

Zespół obiektów klasztoru sióstr Szarytek i szpitala został ufundowany przez Ossolińskich. Budowę rozpoczęto prawdopodobnie w roku 1737. Siostry sprowadziły się tu dopiero w 1785 r., a w cztery lata później Teresa Ossolińska i jej córka Katarzyna Jabłonowska zapisują majątek Boguty na utrzymanie szpitala i przyklasztornej szkoły dla dziewcząt z miasta. Władze carskie w 1842 roku dokonały kasacji klasztoru, a w 1864 roku za prowadzenie tajnej szkoły polskiej siostry zostały wypędzone z miasta.

Zespół obiektów przylegający do północnej krawędzi reprezentacyjnego rynku (obok kościoła) składał się z dwukondygnacyjnego murowanego budynku szpitalnego i parterowego budynku klasztoru. Cały zespół wraz z ogrodem (90 m × 70 m) otoczony jest wysokim (ponad 2 m) i grubym murem z kamieni narzutowych. Najciekawszy w zespole budynek szpitala miał typową barokową architekturę i polski dach mansardowy. Szpital kilkakrotnie płonął. Po pożarze w 1915 roku został odbudowany z przeznaczeniem na siedzibę magistratu (1925). Przy odbudowie zmieniono znacznie architekturę budynku. Kolejne zniszczenie 1944 roku i odbudowa w latach 1954-60, ponownie na szpital, z dobudową trzeciej kondygnacji spowodowały całkowite zmiany walorów architektury tego budynku. Z dawnego zespołu zachowały się jedynie brama wjazdowa z datami 1737-1925, fragment ścian dawnego klasztoru i nieźle jeszcze zachowany kamienny parkan otaczający dawną posiadłość sióstr Szarytek.

Na skraju prawobrzeżnego Ciechanowca, przy trasie wiodącej do Łomży i Nura został ulokowany zapewne jeszcze w XVIII wieku nowy dwór (stąd nazwa późniejsza Nowodwory). Bogata konfiguracja terenu i malownicze koryto rzeki Ralki (dopływ Nurca) tworzyły korzystne warunki zagospodarowania przestrzennego lokowanych tu zabudowań dworskich.

Liczne ślady fundamentów spotykanych na terenie zespołu wskazują na to, że pierwotnie istniała tu zabudowa drewniana. Świadczy o tym wzmianka z 1702 roku o drewnianym dworze Marianny Oborskiej. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku wybudowano tu niewielki pałacyk murowany. Zachowany do dziś z niewielkimi zmianami zespół obiektów dworskich i resztki parku krajobrazowego zostały zbudowane w połowie XIX wieku. W tym czasie działa tu na zlecenie Michała Starzeńskiego, architekt Julian Ankiewicz. Należy przypuszczać, że pracuje on głównie przy przebudowie pałacu, nadając mu obecną asymetryczną bryłę i klasycyzujące detale architektoniczne, a przede wszystkim kolumnowy ganek, bogate gzymsy i obramienia okienne. Wprowadzone we wnętrzu w sali balowej elementy neogotyckie w sztukateriach plafonu, ujawniają tendencje eklektyczne epoki.

Odrębne traktowanie detalu architektonicznego w murowanych budynkach dawnych stajni, powozowni i w drewnianym młynie wodnym, których czas powstania należy umieścić wokół widniejącej na szczytowej ścianie powozowni daty 1886 rok - świadczą o działaniu artysty związanego z architekturą bawarską tego okresu. Nieco inny jeszcze charakter ma oficyna i romantyczny pseudoobronny zespół murów ogrodowych, gdzie dominuje narożna okrągła baszta.

Pałac, zbudowany na planie wzbogaconego prostokąta, podpiwniczony, z rozbudowanym parterem i piętrem nad częścią środkową i zachodnią korpusu, usytuowany został na wysokiej skarpie. Powierzchnia użytkowa wynosi 3000 m². Przed Pałacem – rozległy owalny gazon, a na osi – monumentalna brama wjazdowa, od której prowadzą odcinki kamiennych parkanów do parterowej murowanej powozowni i usytuowanej symetrycznie do bramy, zabudowanej w podkowę stajni. Oficyna podpiwniczona, nad parterem ma narożny alkierz i przyległe do niego użytkowe poddasza.

Zapewne w równej mierze dla celów gospodarki dworskiej, jak i dla urozmaicenia parku krajobrazowego u ujścia przepływowego stawu parkowego, został ulokowany młyn wodny drewniany, składający się z dwu budynków – piętrowego przeznaczonego na część przemysłową i parterowego - mieszkania młynarza.

Park krajobrazowy o powierzchni 17 ha wzbogacono sadem owocowym i warzywnikiem o powierzchni około 2 ha każdy, położonych po przeciwległych stronach od dziedzińca pałacowego. Po ostatniej wojnie zostały tu puste polany, na których od 1972 roku urządza się ekspozycję skansenowską architektury ludowej mazowiecko-podlaskiej.

W ścisłym związku z zabudowaniami dworskimi Nowodworów pozostawały budynki służby dworskiej usytuowane w bliskim sąsiedztwie, przy ul. Pałacowej. Tuż za bramą wjazdową mieściła się leśniczówka, a nieco dalej przy zbiegu ulic trzy budynki służby. Jeden z nich zachował swoją pierwotną architektoniczną bryłę.

Skansen to Dział Budownictwa Wiejskiego Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka. Decyzję o utworzeniu skansenu przy Muzeum podjęto w 1970 roku. Inicjatorem i autorem koncepcji merytorycznej był prof. dr hab. Ignacy Felicjan Tłoczek, wybitny znawca architektury i budownictwa ludowego w Polsce.

Ekspozycję skansenowską tworzą stare, wiejskie budynki drewniane przeniesione z pogranicza Mazowsza i Podlasia, które ilustrują różne typy architektury i techniki budowlanej, a ich wnętrza prezentują warunki życia różnych warstw społecznych wsi. Zespół został podzielony na trzy ekspozycje plenerowe.

Część “B” – południowo – zachodnia, położona na terenie dawnego dworskiego ogrodu warzywnego. Według propozycji prof. Ignacego Felicjana Tłoczka zabudowa tej części ekspozycji miała prezentować dwie zagrody oraz kolekcję spichlerzy i stodół chłopskich. W części “B” można zobaczyć:

• młyn wodny - jedyny zachowany z oryginalnej zabudowy dworskiej budynek drewniany,
• zagroda młynarza z wiatrakiem koźlakiem, spichrzem wnękowym i chatą dworkową,
• zagroda średnio zamożnego rolnika – chata, spichrz, obora, stodoła i maneż,
• stodoła wolno stojąca, konstrukcji szkieletowej, obijana deskami,
• kuźnia wiejska, drewniana, z końca XIX wieku
• pięć wiejskich spichlerzy, tzw. „świronki”.

Część “C” – położona po drugiej stronie ulicy Pałacowej, na działce z pozostałością starego drzewostanu parkowego. Część “C” to:

• dwie chaty dworkowe - zaadaptowane na mieszkania dla pracowników,
• obora trzykomorowa i podcieniowy spichlerz wiejski,
• gajówka.

W budynkach skansenu prezentowane są zbiory etnograficzne ilustrujące życie codzienne mieszkańców wsi i dawne rzemiosło wiejskie oraz hodowane są rodzime rasy zwierząt – owce wrzosówki, owce świniarki i kury zielononóżki kuropatwiane.

Pomnik księdza Krzysztofa Kluka

 W roku 1850 na reprezentacyjnym rynku Ciechanowca dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika księdza Krzysztofa Kluka. Pomnik ustawiono w centralnym punkcie rynku. Staraniem ówczesnego właściciela Ciechanowca, hr. Stefana Ciecierskiego ufundowano dwa dzieła poświęcone Klukowi. Wykonał je znakomity rzeźbiarz polskiego klasycyzmu, uczeń słynnego Duńczyka Thorwaldsena - Jakub Tatarkiewicz. W 1848 roku stworzył on epitafium nagrobne wmurowane w jeden z filarów kościoła parafialnego, a następnie wolno stojący (ok.4m wysokości) monument piaskowcowy, gdzie na bogato dekorowanym cokole ustawiono postać uczonego w todze uniwersyteckiej z książką i roślinami w rękach. Dla nadania większego rozgłosu sprawie, Ciecierski ogłosił rodzaj konkursu na tekst tablicy informacyjnej o Kluku. Fundatorowi chodziło nie tylko o upamiętnienie postaci uczonego, była to jednocześnie okazja do pokazania społeczeństwu wkładu Polaków w dorobek nauki.

W drugiej połowie XIX wieku reprezentacyjny rynek Ciechanowca zmienił swój charakter. Stał się ogrodem plebańskim, w obrębie którego znalazł się pomnik Kluka. W czasie okupacji niemieckiej zamieszkująca plebanię żandarmeria postanowiła pomnik zniszczyć. Jedynie niezwykła zapobiegliwość ówczesnych ciechanowczan spowodowała, że otrzymali oni zgodę na przeniesienie pomnika. Zespół rzemieślników dokonał przeniesienia monumentu w całości im tylko wiadomymi metodami na teren placu przykościelnego, gdzie pozostał do dziś.

Z fundacji Stefana Ciecierskiego wystawiono też na tymże rynku - bliżej bramy kościelnej - statuę św. Floriana, patrona straży ogniowej. Rzeźba utrzymana została w stylu neogotyckim. Tworzywem jest piaskowiec.


Cerkiew prawosławna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego
 
Cerkiew wybudowano w 1884 roku na miejsce rozebranego kościoła unickiego. Jest to budowla założona na planie kwadratu; korpus główny kryty kopułą z dachem czterospadowym z pięcioma cebulastymi wieżyczkami (zachowana tylko szczytowa). Do korpusu głównego przylega półkolista absyda i prostokątny przedsionek z wieżą. Dawne wyposażenie wnętrza nie zachowało się, brak też dokumentacji ikonograficznej pozwalającej na próby odtworzenia. W czasie II wojny światowej cerkiew była miejscem egzekucji ludności cywilnej. Upamiętnia to obelisk ustawiony na placu przycerkiewnym. W latach 1976-79 przeprowadzono remont elewacji z zachowaniem bogatego architektonicznego rysunku, pokryto dach, wymieniono konstrukcję kopuły głównej.

Synagoga
 
Jeden z nielicznych śladów wielowiekowej obecności Żydów w Ciechanowcu - spośród sześciu istniejących w XIX wieku domów modlitwy zachowała się tylko ta murowana synagoga. Parter synagogi pochodzi z wieku XVIII, natomiast nadbudowane piętro i poddasze z lat 20. XX wieku. Dwukondygnacyjny budynek o prostej, nierozczłonkowanej bryle wzniesiono na planie prostokąta i przykryto czterospadowym dachem. Po stronie południowo-zachodniej znajdował się przedsionek z umieszczonym nad nim babińcem. Od strony południowo-wschodniej była główna sala modlitewna, przykryta stropem wzmocnionym podciągami, podpartym czterema prostymi słupami.

Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie w budynku mieścił się młyn i sklep. Rozpoczęty w latach 90. XX wieku remont został przerwany na kilka lat i wznowiony po zawarciu ugody regulującej sporne sprawy pomiędzy Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie a Gminą Ciechanowiec.

W 2008 roku w czasie uroczystości obchodów 66 rocznicy likwidacji getta w Ciechanowcu odsłonięto umieszczoną na budynku synagogi tablicę upamiętniającą żydowskich mieszkańców Ciechanowca. W 2010 roku wyremontowano wnętrze budynku i przeznaczono na siedzibę Ciechanowieckiego Ośrodka Kultury i Sportu. 

Zabudowa rynku